Her yıl sonbahar geldiğinde, balkabağı yetiştiricilerinin rekor kıran devasa ürünlerini tartıya çıkarması bir geleneğe dönüşmüş durumda. Bazı balkabaklarının ağırlığı inanılmaz bir şekilde 1.225 kilogramı aşabilirken, Dünya’nın en büyük elması yalnızca 1,8 kg’a, en ağır yaban mersini ise 30 gramın altına anca ulaşıyor.

Bu durum, biyologların ve bahçecilik uzmanlarının, diğer meyveler (balkabakları teknik olarak meyvedir) nispeten küçük kalırken, balkabaklarının nasıl bu kadar şaşırtıcı boyutlara ulaşabildiğini sorgulamalarına sebep oldu. Texas Tech Üniversitesi’nden Vikram Baliga ve Minnesota Duluth Üniversitesi’nden Jessica Savage‘ın araştırmaları, bu devasa büyümenin ardında yatan hem genetik hem de yetiştirme sırlarını inceledi. Dev balkabakları, özellikle Mamut ve Atlantik Devi gibi, devasa boyutlara ulaşmak üzere özel olarak yetiştirilmiş Cucurbita maxima çeşitleri.

Sınırsız büyümenin dört temel sırrı

Balkabaklarının bu inanılmaz boyutlara ulaşmasının ardında, biyoloji, fizik ve insan seçiliminin birleşimi yatıyor:

1. Belirsiz Büyüme (Sonsuza Kadar Gelişme Yeteneği)

Balkabaklarının büyük olmasının temel nedeni, belirsiz bitkiler (indeterminate plants) olmaları. Belirli bitkiler belli bir boyuta ulaşıp büyümeyi durdururken, belirsiz bitkiler teorik olarak sürekli büyüyebilir. Baliga, “Bahçenizin tamamını kaplayan, bazen de sadece tek bir bitkiden oluşan büyük, yayılan balkabağı bitkilerini görürsünüz” diyor. Bitkinin amacı, mümkün olan en kısa sürede mümkün olduğunca fazla biyokütle (yaprak, gövde) üretmek. Daha fazla enerjiye ihtiyaç duyduğunda, genetik bir engel olmadan daha fazla yaprak çıkarabilir ve büyümeye devam edebilir.

2. İnsan Seçilimi ve Kaynak Aktarımı

Yetiştiriciler, bu sınırsız büyüme potansiyelini ustaca kullanıyor. Dev bir balkabağı yetiştirmek isteyenler, asmadaki tüm balkabaklarını, yalnızca bir tanesi hariç koparır. Baliga, bitkinin bu durumda “Tüm kaynakları bu tek meyveye aktaracağım. Genetiğimi devam ettirmek için tek şansım bu” düşüncesiyle hareket ettiğini söylüyor. Bu kaynak aktarımı tekniği diğer meyvelerde işe yarasa da, balkabağının örneğin bir şeftaliye göre önemli fiziksel avantajları var.

3. Yerçekimine Direnç ve Süper Güçlü Besin Hattı

Balkabakları yerde yetiştiği için yerçekiminin yıkıcı etkisine daha az maruz kalıyor. Dev bir şeftali, bu kadar yüksek bir ağırlığa ulaşmadan çok önce sapından koparak ağaçtan düşeceği için bir balkabağı kadar büyüyemez.

Bir balkabağının sert kabuğu, yumuşak kabuklu bir meyveden daha büyük olmasına olanak tanır. Savage’a göre yetiştiriciler, kabuğun genişlemeye devam edebilecek kadar yumuşak, ancak kendi ağırlığını taşıyabilecek kadar da güçlü olduğu ideal noktayı yakalamaya çalışırlar.

Dev balkabakları, en hızlı büyüme dönemlerinde günde 20 kg ağırlık kazanabilir. Bu devasa kütlenin beslenmesi için meyvenin damar sisteminin, yani floemin (şeker taşıyan sistem) “süper güçlü” olması gerekir. Savage ve ekibi, dev balkabaklarının diğer çeşitlere göre çok daha fazla floem içerdiğini keşfetti ve bu durum, daha fazla kaynağın daha hızlı hareket etmesi için “daha fazla yola” sahip oldukları anlamına geliyor.

4. Uzun Gelişim Süresi ve Boyuta Odaklanma

Baliga, bir balkabağının dalında aylarca, bazen 180 gün kalabileceğini, elma ve diğer küçük meyvelerin ise çiçekten hasata çok daha hızlı ulaştığını belirtiyor. Bu uzun gelişim süresi, dev balkabağının sürekli kütle eklemesi için zaman tanıyor.

Son olarak Savage, dev balkabaklarının bu kadar büyük olmasının eşit derecede önemli bir nedeninin, uzun zamandır sadece boyutları için seçici olarak yetiştiriliyor olmaları olduğunu da ekliyor. Bu, onları lezzetleri için de seçtiğimiz diğer meyve ve sebzelerden ayırıyor. Uzmanlar, yetiştiriciler sınırları zorlamaya devam ettiği sürece, gelecekte daha da büyük balkabakları göreceğimizi öngörüyor.