Windows işletim sistemi, yıllar içinde milyonlarca satır kod, yüz binlerce sistem dosyası ve sayısız grafik bileşenle adeta evrim geçirdi. Bu süreçte bazı dosyalar, sistemin çalışması için hayati önem taşırken, bazıları ise geçmişin dijital izleri olarak arka planda sessizce varlığını sürdürdü. İşte o dijital kalıntılardan biri: moricons.dll.

Geçtiğimiz günlerde Microsoft’un kıdemli geliştiricilerinden Raymond Chen, “The Old New Thing” adlı resmi blogunda nostalji yüklü bir yazıyla bu ilginç dosyayı tekrar gündeme taşıdı. Yazılım tarihine meraklı olanlar için bu, gerçek bir piksel yolculuğu anlamına geliyor.

Moricons.dll nedir? Ne işe yarar?

Adından da anlaşılabileceği gibi, moricons.dll, yani “more icons” (daha fazla ikonlar) anlamına gelen bu dosya, Windows işletim sisteminin ilk yıllarına dayanan minik ikonların yer aldığı bir dinamik bağlantı kitaplığıdır. Dosyanın boyutu yalnızca 12 KB gibi küçük bir alana sahip; ancak içerdiği ikonlar, yazılım tarihinin önemli figürlerini simgeliyor.

Bu ikonlar ilk olarak Windows 3.1 döneminde kullanıldı. O zamanlar, görsel arayüzler oldukça sınırlıydı ve ikonlar yalnızca birkaç piksellik sade görsellerden ibaretti. Örneğin, MS-DOS uygulamaları için varsayılan ikon, gri zemin üzerine sade bir “DOS” yazısından oluşuyordu.

Windows 3.0 sürümünde Microsoft, bazı eski MS-DOS programlarını pencere içerisinde çalıştırmaya olanak tanımaya başlamıştı. Bununla birlikte, sistemde yer alan bir yardımcı araç, sabit diski tarayarak çalıştırılabilir dosyaları tespit eder ve bunlara özel yapılandırma bilgileri ile birlikte bir PIF (Program Information File) oluştururdu. Her PIF dosyasına bir ikon atanırdı ve bu programlar, Program Yöneticisi altında “Windows Dışı Uygulamalar” adlı grupta listelenirdi.

Windows 3.1 ile birlikte, Microsoft bu süreci daha görselleştirilmiş hale getirdi. Set Up Applications adlı araç sayesinde, kullanıcılar artık sıradan ikonlar yerine daha şık görsellerle temsil edilen uygulamalarla karşılaşıyordu. Başlangıçta bu ikonlar progman.exe adlı yürütülebilir dosya içerisine gömülüydü. Ancak ikonların sayısı zamanla artınca, Program Yöneticisi bu yükü kaldıramadı ve ikonlar ayrı bir dosyaya, yani moricons.dll içine taşındı. Böylece bu minik dosya, bir nevi görsel arşiv haline geldi.

Moricons.dll günümüzde halen sistemde mi?

İlginç bir şekilde, bu tarihî ikon paketi bugün halen Windows 11 sistemlerinde yer alıyor. Moricons.dll dosyasının içinde, yılların efsane yazılımları olan Turbo Pascal, Quattro Pro, WordPerfect, Lotus 1-2-3, cc:Mail ve Sidekick 2 gibi uygulamalara ait ikonlar bulunuyor.

Aslında 64-bit Windows’a geçiş süreci, bu tür eski dosyaların sistemden tamamen çıkarılması için bir fırsat olabilirdi. Özellikle 64-bit mimarisi, MS-DOS uygulamalarını desteklemediği için, bu ikonların kullanımı da neredeyse imkansız hale geldi. Üstelik 32-bit’ten 64-bit’e doğrudan yükseltme yapılamadığı için çoğu kullanıcı sistemi temiz kurulumla sıfırdan yükledi.

Fakat buna rağmen moricons.dll yaşamaya devam ediyor. Görünüşe göre Microsoft geliştiricileri, bu dosyayı sistemden tamamen silmeye cesaret edememiş. Belki de sistemin derinlerinde bir yerlerde, halen bu ikonlara ihtiyaç duyan küçük bir bileşen vardır endişesiyle dosya korunmuş olabilir.

Gereksiz dosya mı, dijital miras mı?

Her ne kadar artık aktif olarak kullanılmasa da, moricons.dll bir dijital miras niteliği taşıyor. İçerdiği ikonlar, bir dönemin yazılım dünyasını görselleştiren simgeler. Dosya küçük boyutlu olsa da, varlığı bize şunu hatırlatıyor: Teknoloji sürekli değişse de, geçmişin izleri bazen sistem klasörlerinde yaşamaya devam eder.

Bu durum şu soruyu da beraberinde getiriyor: Acaba moricons.dll gibi, sistemde halen yer kaplayan başka hangi gereksiz dosyalar var? Windows’un köklü geçmişi göz önüne alındığında, yüzeyin altında keşfedilmeyi bekleyen daha birçok eski yapı taşı olabilir.

Bugün akıllı işletim sistemlerinden bahsederken, geçmişte birkaç kilobaytlık ikon dosyalarının ne kadar önemli olduğunu unutmak kolay. Ancak moricons.dll, yalnızca ikon değil; aynı zamanda yazılım tarihine bir pencere. Halen sistemde yer alması, belki de Microsoft’un bile unutmaktan çekindiği nostaljik bir sayfadır.

Yani bir dahaki sefere bilgisayarınızın “System32” klasörünü karıştırırken bu küçük dosyaya rastlarsanız, onu silmek yerine şöyle bir düşünün: Belki de bu 12 KB’lık dosya, geçmişle aranızdaki tek bağlantı olabilir.