İskoçya’nın gizemli adası Skye, bir kez daha bilim dünyasını heyecanlandıran bir keşfe ev sahipliği yaptı. Jura dönemine ait yaklaşık 167 milyon yıllık bir fosil, hem kertenkele hem de yılan özelliklerini taşıyan, şimdiye kadar bilinmeyen bir canlı türünü gün ışığına çıkardı.

Breugnathair elgolensis adı verilen bu yeni tür, yılanların evrimsel kökenleri hakkında bildiğimiz her şeyi değiştirebilir.

Fosil, özellikle kanca şeklindeki dişleriyle dikkat çekiyor. Araştırmacılar, bu dişlerin tıpkı günümüzdeki piton yılanlarında olduğu gibi, avı sıkıca tutmak ve kaçmasını engellemek için kullanıldığını düşünüyor. Breugnathair elgolensis’e verilen ad da bu yılan benzeri özelliklere gönderme yapıyor: “Elgol’ün sahte yılanı.“

Bilim insanları bu gizemli canlıyı inceledikçe, vücudundaki şaşırtıcı detaylar da ortaya çıktı. Yaklaşık 41 santimetre boyundaki bu canlı, küçük boyutuna rağmen döneminin en büyük kertenkelelerinden biriydi ve yaşadığı ekosistemde önemli bir yırtıcı konumundaydı. Yılan benzeri çenesi ve kıvrık dişleriyle, kendisinden küçük kertenkeleleri, erken dönem memelileri ve hatta küçük dinozor yavrularını avladığı tahmin ediliyor.

Breugnathair elgolensis‘i bu kadar özel kılan, bir türde bir araya gelen çelişkili özellikleri. Yılanları andıran ağız yapısına ve çeneye sahipken, gövdesi kısa ve kertenkeleler gibi tam gelişmiş dört uzvu bulunuyordu. Ayrıca kafatasının arka kısmındaki bazı kemik özellikleri, modern geko türleriyle benzerlik gösteriyordu.

Kertenkeleler ve yılanlar, yaklaşık 190 milyon yıl önce ortaya çıkan “Squamata” adı verilen ortak bir grupta yer alıyor. Genellikle uzuvlu olan kertenkeleler ile uzuvsuz yılanlar arasındaki geçiş, bilim insanlarının uzun süredir üzerinde çalıştığı bir konu. University College London’dan Profesör Susan Evans, İskoçya’daki bu fosil yataklarının bu tür canlı gruplarının erken evrimini anlamak için dünya çapında büyük öneme sahip olduğunu vurguluyor.

On yıllık bir araştırmanın sonucu

Bu dikkat çekici fosil, 2015 yılında Ulusal İskoçya Müzeleri’nden Stig Walsh tarafından keşfedildi. Ancak fosilin detaylı bir şekilde incelenmesi ve hazırlanması, yaklaşık on yıl sürdü. Ekip, fosilin iç yapısını incelemek için yüksek çözünürlüklü X-ışını taramaları ve bilgisayarlı tomografi yöntemlerini kullandı. Bu detaylı incelemeler sonucunda, Breugnathair elgolensis’in daha önce sadece kısmi parçaları bulunan “Parviraptoridae” adlı Squamata alt grubuna ait olduğu belirlendi.

Daha önce yılan benzeri ve geko benzeri kemiklerin yan yana bulunmasına rağmen, bunların iki farklı türe ait olduğu düşünülüyordu. Ancak bu yeni fosil, her iki özelliğin de tek bir canlıda birleştiğini kanıtladı.

Breugnathair elgolensis’in keşfi, yılanların evrimini nasıl değerlendirdiğimizi yeniden düşünmemizi sağlıyor. Bilim insanları hala yılanların bu türden mi evrildiğini, yoksa benzer ağız yapılarının bağımsız olarak mı geliştiğini bilmiyor. Bu türün, hem yılanlara hem de kertenkelelere giden bir evrimsel kök soyunu temsil etmesi de mümkün.