Kanada’nın kuzeydoğusunda yer alan ve “Nuvvuagittuq Greenstone Belt” olarak adlandırılan bölge üzerinde yapılan yeni analizler, buradaki kayaçların 4 milyar yıldan daha eski olabileceği ihtimalini güçlendirdi. Bu da söz konusu bölgeyi, Dünya yüzeyindeki en eski kayaç oluşumlarından biri haline getiriyor.

Dünya’nın ilk zamanlarına ait kayaçlara rastlamak oldukça zor. Çünkü yerkabuğu, milyarlarca yıl boyunca süren tektonik hareketler, volkanik patlamalar ve erozyon gibi süreçlerle sürekli olarak şekil değiştirdi. Bu nedenle, ilk oluşan kabuğun günümüze ulaşabilmiş parçaları ya yok denecek kadar az, ya da tanımlanması oldukça güç.

Nuvvuagittuq Greenstone Belt’teki kayaçların yaşıyla ilgili tahminlerse geniş bir aralıkta değişiyor. Bazı araştırmalara göre bu kayaçlar 3,77 milyar yıllık olabilirken, en iddialı tahminler 4,3 milyar yıl öncesine işaret ediyor. Dünya’nın yaklaşık 4,6 milyar yaşında olduğu göz önüne alındığında, bu kadar eski bir kayaç oluşumu bilimsel açıdan son derece çarpıcı bir keşif anlamına geliyor.

Bu kayaçların önemi yalnızca yaşlarıyla sınırlı değil. Bilim insanları, Nuvvuagittuq Greenstone Belt’in Dünya’nın en eski jeolojik dönemi olan Hadean Dönemi’nden izler taşıyıp taşımadığını da anlamaya çalışıyor. Hadean, gezegenin yüzeyinde henüz kararlı bir kabuk oluşmadan önceki dönemi ifade ediyor ve bu döneme ait fiziksel izlere ulaşmak oldukça nadir bir durum.

Bugüne kadar Hadean dönemine dair örnekler, Kanada’daki başka bir oluşum olan Acasta Gneiss Kompleksi gibi birkaç nadir bölgeden elde edilebildi. Ancak Nuvvuagittuq bölgesi, yaşı itibariyle bu listeye dahil olabilecek en güçlü adaylardan biri olarak öne çıkıyor.

Ottawa Üniversitesi, Carleton Üniversitesi ve Fransız Ulusal Sürdürülebilir Kalkınma Araştırma Enstitüsü’nden bilim insanları, bölgedeki kayaçların yaşını belirlemek için neodimyum izotopları üzerinde yoğunlaştı. Nd-142 ve Nd-144 gibi izotoplar arasındaki oranlar, kayanın yaşını belirlemek için önemli ipuçları sunuyor. Özellikle Nd-142, kısa ömürlü bir element olan samaryum-146’nın bozunmasıyla oluştuğu için, yalnızca çok eski kayaçlarda tespit edilebiliyor.

Ekip, bölgeye sonradan yerleşmiş olan kayaçların – yani intrüzyonların – yaşını 4,16 milyar yıl olarak ölçtü. Bu da intrüzyonlardan daha yaşlı olan ana kayaçların Hadean Dönemi’ne kadar uzanabileceğini düşündürüyor. Elbette bu ölçümler farklı şekillerde de yorumlanabilir; bazı bilim insanları, bu sonuçların kayaçların manto ile etkileşiminden kaynaklandığını öne süren alternatif açıklamalar üzerinde duruyor. Ancak araştırmacılar, bu tür açıklamaların daha düşük olasılıklara dayandığını vurguluyor.

Bilimsel değeri büyük bir keşif

Bu kadar eski bir oluşuma ev sahipliği yapmak, herhangi bir ülke için elbette dikkat çekici bir özellik. Ancak araştırmacılar, bu kayaçların potansiyelini yalnızca bir “turistik değer” olarak görmüyor. Hadean Dönemi hakkında bilgi verebilecek fiziksel kalıntılar son derece nadir bulunduğundan, Nuvvuagittuq Greenstone Belt’in olası yaşı, bilimsel açıdan çok daha büyük bir öneme sahip.

Söz konusu çalışma, bilim dünyasının prestijli dergilerinden biri olan Science’ta yayımlandı. Önümüzdeki dönemde yapılacak detaylı analizler, bu kayaçların gerçekten Hadean Dönemi’nden kalma olup olmadığını netleştirmeye yardımcı olacak.