Patatesin evrimsel geçmişine dair uzun süredir merak edilen sorulara, Çinli genom biyoloğu Sanwen Huang ve ekibi dikkat çekici bir yanıt sundu. Cell dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, günümüzde sofralarda sıkça yer bulan patates, yaklaşık 9 milyon yıl önce domates benzeri bir bitkiyle genetik olarak birleşmiş olabilir.

Bu çarpıcı bulgu, Çin Tarımsal Bilimler Akademisi’nden Prof. Dr. Sanwen Huang liderliğindeki ekip tarafından ortaya kondu. Araştırma, modern patatesin yalnızca yabani bir patates türü olan etuberosum’dan değil, aynı zamanda Şili’ye özgü bir domates türünden genetik miras taşıdığını gösteriyor. Uzun yıllardır bilim dünyasında kabul gören “patates sadece etuberosum’dan türedi” görüşü ise bu verilerle birlikte ciddi şekilde sarsılmış oldu.

Huang, bulgularını bir röportajda şu ifadeyle özetliyor: “Evet, domatesin patatesin annesi olduğunu ortaya çıkardık.”

Etuberosum, doğada nadir bulunan yabani bir tür. Dış görünüş olarak günümüzdeki patateslere benzese de, onların en temel özelliği olan yumrulara sahip değil. Yani besin depolayan, yerin altında gelişen kök yapıları bu türde bulunmuyor. İlginç olan şu ki, domates de bu yapıya sahip değil. Ancak genom analizleri, her iki türün de patatesle birçok ortak genetik özelliğe sahip olduğunu gösteriyor.

Bu benzerlikler, yıllar boyunca bilim insanlarınca bilinse de, somut bir akrabalık bağı bugüne kadar net biçimde ortaya konamamıştı. Huang ve ekibi ise bu boşluğu doldurmak için daha kapsamlı bir yaklaşımla işe koyuldu.

3.000’den fazla soy ağacıyla genetik iz sürüldü

Araştırmacılar, kültür patateslerine ait 450 genom ile 56 farklı yabani patates türünü analiz etti. Daha sonra bu verilerle 3.000’den fazla soy ağacı oluşturuldu. Soy ağaçlarının yarısından fazlası, domatesi patatesin genetik olarak yakın akrabası olarak gösterdi. Bu bulgu, istatistiksel analizlerle de desteklendi ve sonunda, modern patatesin aslında bir domates ve etuberosum melezi olduğu sonucuna varıldı.

En dikkat çekici noktalardan biri ise, patatese özgü yumru oluşumunun genetik temeli oldu. Ne domates ne de etuberosum yumruya sahip olmamasına rağmen, her iki türün genetik birleşimi bu yapının ortaya çıkmasını sağlamış. Analizlere göre, yumru oluşumunu tetikleyen gen domatesten gelirken, büyüme ve gelişmeyi düzenleyen genler ise etuberosum tarafından aktarılmış olabilir.

Bu keşif yalnızca bitki evrimi açısından değil, aynı zamanda tarımsal üretim için de önemli potansiyeller taşıyor. Huang’a göre, bu genetik geçmişi anlamak, gelecekte daha dayanıklı, verimli ve hastalıklara karşı dirençli patates türlerinin geliştirilmesine katkı sağlayabilir.

Araştırma henüz tamamlanmış değil. Huang ve ekibi, domates ile patates arasındaki bu genetik bağın detaylarını daha derinlemesine incelemeyi sürdürüyor.