Ay’ın Dünya’dan görünmeyen uzak yüzüyle ilgili elde edilen yeni veriler, bu gizemli bölgenin iç yapısının, Ay’ın daha tanıdık ve görünen yakın yüzüne kıyasla çok daha soğuk olabileceğini gösteriyor.

Çin’in Chang’e 6 görevi, Haziran 2024’te Ay’ın uzak yüzünden alınan ilk örnekleri Dünya’ya getirdi. Bu örneklerin analizine dayanan araştırma, Ay’ın bu tarafının iç yapısının, Apollo görevleriyle elde edilen yakın yüzey örneklerine göre yaklaşık 100°C daha düşük sıcaklıklarda olduğunu ortaya koydu.

Çalışmanın başyazarlarından Yang Li, “Ay’ın yakın ve uzak yüzlerinin hem yüzeyde hem de iç yapıda farklı olduğuna dair uzun zamandır tahminler vardı. Ancak bu bulgular, bu farklılıkların gerçekten var olduğuna dair ilk somut kanıtı sunuyor” dedi. Bilim insanları, bu bulguyu, “iki yüzlü Ay” olarak tanımlıyorlar. Ay’ın yakın yüzü daha düz, koyu renkli ve volkanik etkinliklerle şekillenmişken, uzak yüzü daha kalın bir kabuğa ve çok daha fazla kraterle kaplı bir yapıya sahip. Va görüldüğü gibi, bu iki yüz arasındaki farklar, sadece dış yüzeyle sınırlı kalmayıp, Ay’ın iç yapısına kadar uzanıyor.

Chang’e 6 göreviyle elde edilen örneklerin yaklaşık 2,8 milyar yıl yaşında olduğu tahmin ediliyor. Bu parçalar, Ay’ın mantosunun derinliklerinden gelen lavlardan oluşmuş ve yaklaşık 1100°C sıcaklıkta kristalleşmiş. Bu sıcaklık, Ay’ın yakın yüzeyinden alınan örneklerden yaklaşık 100°C daha düşük. Ekip, elde edilen bu verileri bilgisayar simülasyonlarıyla birleştirerek, bu kayaların kristalleştiği andaki sıcaklıkları ve eriyip katılaşan ana kayaların sıcaklıklarını modelledi.

Ay’ın uzak yüzeyinde, radyoaktif bozunma yoluyla ısı üreten uranyum, toryum ve potasyum gibi elementlerin daha az bulunduğu düşünülüyor. Bu da, Ay’ın erken dönemlerinde bu elementlerin büyük ihtimalle yakın yüze hareket etmiş olabileceğini ve bunun, yakın yüzeyin daha sıcak ve volkanik etkinlik bakımından farklı olmasına yol açmış olabileceğini gösteriyor. Ancak bu dengesizliğin nasıl oluştuğuna dair kesin bir açıklama henüz yok.

Bazı bilim insanları, dev bir asteroid çarpmasının Ay’ın iç yapısını yeniden şekillendirdiğini öne sürerken, diğerleri Ay’ın bir zamanlar daha küçük bir “kardeş” gövdeyle birleştiğini ve bunun dengesiz bir şekilde gerçekleştiğini savunuyor. Ayrıca, Dünya’nın kütleçekimi de elementlerin dağılımını etkileyen bir faktör olarak gündeme geliyor.

Araştırmanın ortak yazarlarından Xuelin Zhu, “Bu bulgular, Ay’ın iki yüzünü daha iyi anlamamıza bir adım daha yaklaşmamızı sağlıyor. Yakın ve uzak yüz arasındaki farkların sadece yüzeyle sınırlı olmadığını, derinlere kadar uzandığını gösteriyor” dedi.

Bu önemli bulgular, 30 Eylül’de Nature Geoscience dergisinde yayımlandı.