Virginia, Langley’deki CIA genel merkezinin dışında, teşkilatın en parlak zihinlerinin bile 35 yıldır çözemediği bir gizem yatıyor. Sanatçı Jim Sanborn tarafından 1990 yılında inşa edilen ve 1.735 harften oluşan kıvrımlı bakır heykel “Kryptos” dört gizli mesaj saklıyor.

İlk üç bölümü çözülmüş olsa da, K4 olarak bilinen son pasaj, dünyanın en inatçı şifrelerinden biri olarak kaldı. Şimdi, bu sırrın tek koruyucusu, çözümü açık artırmaya çıkarıyor ve kriptografi dünyasını temelden sarsacak bir devir teslim yaşanıyor.

Kryptos heykeli, adeta bir meydan okuma olarak tasarlandı. Sanatçı Jim Sanborn, CIA’in yeni karargahı için heykel yapma görevini aldığında, amacı beş ila on yıl boyunca çözülemeyecek bir şifre yaratmaktı. Bu iddialı projede, CIA Kriptografi Merkezi’nin emekli başkanı olan Edward Scheidt‘in yardımını aldı. İkili, “gizleme ve keşfetme” teması üzerine kurulu, giderek zorlaşan dört şifreleme tekniği geliştirdi.

İlk iki mesaj nispeten kolay çözüldü ve Vigenère Tabloları adı verilen yaygın bir kod türü kullanıyordu. İlk mesajda “İnce gölgelendirme ile ışığın yokluğu arasında illüzyon nüansı yatar” ikinci mesajda ise “Tamamen görünmezdi” yazıyordu. Ancak şifre çözücüler, üçüncü bölümü kırmayı başarmak için tam sekiz yıl beklemek zorunda kaldı.

CIA analisti David Stein ve bilgisayar bilimcisi Jim Gillogly‘nin ortak çabasıyla çözülen üçüncü bölüm, Mısırbilimci Howard Carter’ın Tutankhamun’un mezarının açılışını anlatan hikayesinin özetlenmiş bir versiyonuydu.

Çözülemeyen son parça: K4

İlk üç bölümün zorluğuna rağmen, K4 olarak bilinen son ve en zorlu pasaj, 35 yıldır direniyor. Metnin kendisi şöyle: “OBKRUOXOGHULBSOLIFBBW FLRVQQPRNGKSSOTWTQSJQSSEKZZWATJKL UDIAWI NFBNYPVTTMZFPKW GDKZXTJCDIGKUHUAUEKCAR”

Heykelin mesajlarının çözülmüş bölümleri bile ilginç detaylar içeriyor; örneğin bazı kelimeler, bilerek yanlış yazılmış (örneğin “illüzyon” yerine “iqlusion”) ve bu durum, kodun çözülmesini daha da zorlaştırıyor.

K4’ün çözülmüş metni, sadece orijinal evrakta yazıyor ve bu evrak Jim Samborn’a ait. Yani şifreyi bilen tek kişi de o.

Müzayede kararı

Jim Sanborn

Yıllardır hem amatör hem de profesyonel binlerce kriptografın çabasına karşın, K4 çözülemeyince, sanatçı Jim Sanborn, bir devir teslim yapmaya karar verdi. Artık sürekli gelen çözüm denemeleriyle uğraşmaktan yorulduğunu belirten Sanborn, “Bilginin yükü sanatçıdan koruyucuya geçer” diyerek K4’ün orijinal, çözülmüş metnini açık artırmaya çıkardı.

Yaklaşık 300.000 ila 500.000 dolar arasında bir fiyata satılması beklenen bu özel evrak, K4’ün çözülmüş metnini ve kullanılan tüm kodlama şemalarını içeriyor. Bu, dünyanın en kalıcı sırlarından birinin tek koruyucusu olma fırsatı anlamına geliyor. Açık artırmayı kazanan kişi, isterse sırrı dünyaya açıklayabilir, isterse gizli tutabilir.

Sanborn’dan gelen ipuçları ve K5 gizemi

Sanborn, yıllar içinde şifre çözücülere yardımcı olmak için birkaç ipucu yayınladı:

  • 2010 yılında: 64. ve 69. harfler “Berlin” anlamına geliyor.
  • 2014 yılında: 69. ve 74. harfler “saat” anlamına geliyor.
  • 2020 yılında: 26. ile 34. harfler arasında “kuzeydoğu” kelimesi gizli.

Ancak tüm bu ipuçları bile son bölümün şifresini çözmeye yetmedi.

Sanborn, bu açık artırmayla K4’ün çözülmesinin, gerçek bulmacanın sadece ilk aşaması olabileceğini de ima ediyor. Yakın zamanda yaptığı bir açıklamada, “K4 çözülse bile, bilmecesi K5 olarak kalacak” dedi. Bu, K4’ün alıcısı kim olursa olsun, Kryptos’un gizeminin kriptografi dünyasını meşgul etmeye devam edeceği anlamına geliyor.