Her ne kadar bir süredir ülkemizde uygulanmasa da, Dünya’nın büyük bir kısmı hala her sonbahar mevsiminde saatlerini bir saat geri alarak yatakta biraz daha fazla zaman geçirebiliyor. Ancak bilim insanları ve uzmanlar, yılda iki kez yapılan Yaz Saati Uygulaması (YSU) değişiminin ciddi, hatta hayatı tehdit eden sonuçlar doğurabileceği konusunda sert uyarılarda bulunuyor.

Uzmanlar, YSU’nun “kesinlikle” kaldırılması gerektiğini ve bunun bir an önce terk edilmesi gereken bir “anakronizm” (çağ dışı kalmış uygulama) olduğunu söylüyor.

YSU ilk olarak 1916’da iş gücü verimliliğini artırmak amacıyla yaz aylarında gün ışığından daha fazla yararlanmak için başlatılmıştı. Ancak son yıllarda yapılan araştırmalar, bu uygulamadan vazgeçilmesi için artan sayıda kanıt sunuyor. King’s College London’dan sirkadiyen ritim uzmanı Dr. Jeffrey Kelu, yıl boyunca aynı zaman diliminde kalmanın sağlığımız için daha iyi olacağını savunuyor. Işığa maruz kalmanın biyolojik ve metabolik süreçleri düzenlediğini belirten Dr. Kelu, saatlerin geri alınmasıyla akşamları ışık maruziyetinin azalmasının, özellikle ruh hali bozukluğu olan kişilerde, D vitamini eksikliği ve ruh sağlığı sorunlarını tetikleyebileceğini belirtiyor.

Uyumsuz vücut saati ve artan kaza riski

Uzmanlara göre saatlerin geri alınması veya ileri alınmasıyla yaşanan ani değişiklikler, vücudumuzun doğal 24 saatlik döngüsü (sirkadiyen ritim) ile güneş arasındaki uyumu bozuyor. Bu uyumsuzluk, kısa ve uzun vadede beklenmedik sağlık etkilerine neden oluyor. Bunlardan bazıları şu şekilde özetlenebilir:

Trafik Kazaları ve Kardiyovasküler Olaylar: Araştırmalar, özellikle saatlerin ileri alınmasıyla yaşanan bir saatlik uyku kaybının, ölümcül trafik kazaları riskini yaklaşık yüzde altı oranında artırdığını gösteriyor. The Electric Car Scheme tarafından yapılan son bir analiz, saatlerin değişmesinin hemen ardından gelen sabah 02.00’de trafik kazalarında yüzde 300’lük çarpıcı bir artış yaşandığını ortaya koydu. Ayrıca, saat değişikliğini takip eden günlerde kalp krizi, intihar davranışları ve genel ölüm oranlarında artış riskine dair kanıtlar da mevcut.

Kanser Riski İddiaları: Güneş saati ile vücut saatlerimiz arasındaki kalıcı uyumsuzluğun ciddi uzun vadeli sağlık etkileri yaratabileceğine dair kanıtlar artıyor. Bilim insanları, coğrafi olarak zaman diliminin batısında yaşayan, yani en fazla uyumsuzluğa sahip olan kişilerin lösemi, mide, akciğer ve meme kanserine yakalanma riskinin daha yüksek olduğunu gösteren araştırmalar bulunduğunu belirtiyor. YSU’nun da benzer bir uyumsuzluğa neden olması nedeniyle, uzmanlar bu uygulamanın da aynı riskleri taşıyabileceğini savunuyor.

Hormonal Bozukluklar: Bristol Üniversitesi’nden Dr. Thomas Upton, saat değişiminin uyku düzeninde ani bir değişiklik yarattığını ve kortizol gibi hormonların biyolojik ritimlerinin ‘eski‘ zamanı beklemeye devam ettiğini, bunun da senkronizasyonu bozduğunu belirtiyor.

Fazladan saatin tadını çıkartamamak

İnsanlar genellikle sonbaharda bir saatlik ekstra uykuyu dört gözle beklerken, aktivite monitörlerinden elde edilen veriler, insanların bu fazladan saatin tadını tam olarak çıkaramadığını gösteriyor. Bristol Üniversitesi’nden Melanie de Lange, sonbahar değişikliğinde insanların çevredeki pazar günlerine göre sadece yarım saatten biraz fazla uyuduklarını, bunun nedeninin ise vücut saatleriyle uyanmaya devam etmeleri veya çocuk/evcil hayvanlar tarafından uyandırılmaları olduğunu söylüyor.

İngiliz Uyku Derneği’nden Dr. Megan Crawford ve moleküler biyolog Dr. John O’Neill gibi uzmanlar ise, tek bir zaman diliminde, yani Standart Saatte kalmanın (Greenwich Ortalama Saati’ne eşdeğer), sağlığımız için daha iyi olacağı konusunda hemfikir. Uzmanlar, YSU’nun derhal kaldırılması ve maksimum ışık maruziyetinin sabah saatlerine çekilerek sağlığımızı ve güvenliğimizi artıracak kalıcı bir sisteme geçilmesi çağrısını yapıyor.