Dünya’nın derinliklerindeki gizli bir güç, Doğu Afrika’da kıtayı yavaş yavaş parçalayan büyük bir jeolojik süreci başlatmış durumda. Bu hareket, yaklaşık 22 milyon yıl önce oluşmaya başlayan ve Afrika’nın Büyük Göller bölgesinden geçen, 3.200 kilometre uzunluğundaki Doğu Afrika Yarık Sistemi (EARS) ile bağlantılı.

Bu yarık, Afrika levhasını ikiye bölen Somali ve Nubian plakaları arasındaki sınırı oluşturuyor. İki plaka, yılda yaklaşık 0,5 cm – insan tırnağının uzama hızına yakın – bir hızla birbirinden uzaklaşıyor. Bu ayrışma, kıtanın kabuğunda derin çatlaklar oluşmasına yol açıyor.

Bilim insanları, bu hareketin altında yatan nedenin Afrika Süperplumu adını verdikleri sıcak ve kısmen erimiş devasa bir kaya yükselmesi olduğunu belirledi. Bu yükselme, Dünya’nın dış katmanı olan litosferi zayıflatarak, kabuğun çatlamasına ve kırılmasına neden oluyor.

Afrika yeni bir okyanus ve kıtaya mı bölünüyor?

Araştırmalar, bu yarığın önümüzdeki birkaç milyon yıl içinde yeni bir okyanus havzasına dönüşebileceğini gösteriyor. Böyle bir gelişme, Somali, Etiyopya’nın doğusu, Kenya ve Tanzanya gibi bölgeleri yeni bir kara parçası haline getirerek, Doğu Afrika’nın parçalanmasına yol açabilir.

Glasgow Üniversitesi’nden bir ekip, Kenya’daki Menengai jeotermal bölgesinden topladıkları gaz örneklerinde Dünya’nın derinliklerinden gelen neon izotoplarını inceledi. Bu analizler, jeolojik hareketlerin yüzeye yakın tektonik süreçlerden değil, Dünya’nın mantosunun derinliklerinden kaynaklandığını ortaya koydu.

Araştırmanın başındaki Profesör Fin Stuart, durumu “Derinliklerdeki devasa sıcak kaya bloğu, plakaları birbirinden ayırıyor ve Doğu Afrika’yı normalden yüzlerce metre daha yüksek tutuyor” diye açıklıyor. Ekip, elde ettikleri kimyasal verilerle süperplum teorisini destekleyerek, Doğu Afrika yarık sisteminin kaynağını doğrulamış oldu.

Ortaya çıkan dev çatlaklar süreci hızlandırıyor

Son yıllarda bölgede oluşan büyük çatlaklar, bu jeolojik sürecin hız kazandığını gösteriyor. 2005’te Etiyopya’nın Afar bölgesinde 55 kilometre uzunluğunda ve 400’den fazla depremle oluşan çatlak, bölgedeki dinamik hareketlerin somut bir kanıtı oldu. 2018’de Kenya’daki Büyük Rift Vadisi’nde açılan büyük çatlak da ulaşımı etkileyerek bölünmenin halen devam ettiğini ortaya koydu.

Bilim insanları, Doğu Afrika Rift Vadisi boyunca açılan yarığın, zamanla Kızıldeniz ve Hint Okyanusu sularının bu bölgeyi doldurup yeni bir okyanus oluşturacağını öngörüyor. Deniz jeofizikçisi Ken Macdonald, “Aden Körfezi ve Kızıldeniz, Afar bölgesi üzerinden Doğu Afrika Rift Vadisi’ne akacak ve yeni bir okyanus ortaya çıkacak. Böylece Doğu Afrika’nın bu bölümü bağımsız bir kıta haline gelecek” diyor.