Biyogüvenlik ve tarım konuları oldukça ciddi konular olsa da, 2016 yılında Avustralya Senatosu’nda bal arısı yetiştiriciliğiyle ilgili yapılan bir tartışma, dünyanın en şaşırtıcı ve ürkütücü biyolojik gerçeklerinden birini gözler önüne serdi: Erkek arılar çiftleşme sırasında kelimenin tam anlamıyla patlayarak ölüyorlar…

Tartışma, arı spermlerinin Avustralya’ya ithal edilmesinin biyogüvenlik risklerine odaklanan bir soruşturmanın parçasıydı. Liberal Senatör Bill Heffernan’ın Tarım ve Su Kaynakları Bakanlığı yetkilisine yönelttiği, “Spermi elde etmek için arıyı öldürmek mi gerekiyor? Spermi arıdan nasıl çıkarıyorsunuz?” sorusu, bu şok edici gerçeği ortaya çıkardı.

Bakanlık yetkilisi Tim Chapman, “Senatör, bu bize en sık sorulan soru” dedi ve devam etti: “Temel olarak, arıyı sıkıyorsunuz, arı penisini dışarı çıkarıyor ve ardından sperm uçtan toplanıyor.” Senatörün “Bitirdiğinizde arı hala yaşıyor mu?” sorusuna ise Chapman, “Hayır, ama arılar doğal yollarla çiftleşirken de ölürler. Hatta patlarlar” cevabını verdi.

Tek amaç: Çiftleşmek ve ölmek

Erkek arıların yaşamdaki tek amacı kraliçe arıyla çiftleşmektir. İğneleri yoktur, polen toplayamazlar ve yaşamlarını dişi işçi arıların yardımına borçludurlar. Ancak bu tek amaca ulaşmak, ölümcül bir bedel gerektirir.

Kraliçe arı yedi günlükken cinsel olgunluğa ulaştığında, “evlilik uçuşu” adı verilen ilk çiftleşme uçuşuna çıkar ve havada dayanılmaz feromonlar yayar. Bu, kraliçeyi takip eden onlarca erkek arıyı cezbeder. Arılarda sperm aktarımı, böcekler arasındaki diğer ritüellerin çoğunda olduğu gibi, erkek için alışılmadık derecede şiddetli ve son derece yıkıcıdır.

Kraliçenin sırtına tutunan erkek arının endofallusu (erkek arıların penise karşılık gelen kısmı) aniden kraliçenin içine girer ve bu olay, insan kulağının duyabileceği kadar yüksek bir patlama sesi çıkarır. Başka bir deyişle, evet, bir arının ejekülasyon sesi duyulabilir.

Florida Üniversitesi’nde böcek bilimi profesörü Jamie Ellis, süreci şu şekilde açıklıyor: Endofallus, normalde erkek arının karın boşluğunda ters çevrilmiş halde saklanır. Çiftleşme sırasında, endofallusu dışarı fırlatmak için erkeğin vücudundaki hemolenf sıvısının (böcek kanı) büyük bir kısmı gerekir. Endofallus dışarı atıldığında erkek arı felç olur ve kraliçeyle çiftleşmenin bir sonucu olarak ölür. Endofallusun bir kısmı kraliçenin içinde kalır, bu da diğer erkek arıların dölleme şansını artırmak için bir nevi “tıkaç” görevi görür.

Sıcak hava dalgası bile patlamaya neden oluyor

Erkek arılar için patlayarak ölme, ne yazık ki sadece üreme olaylarıyla sınırlı değil. 2022 yılında British Columbia Üniversitesi’nden araştırmalar, yoğun sıcak hava dalgalarının bile erkek arıların “patlayıcı bir şekilde boşalarak ölmesine” neden olduğunu gösterdi.

Araştırmacılar, ısının erkek arıları kasılmaya zorladığını ve karınlarındaki dev endofallusun dışarı atılmasına ve ölümcül yaralanmalara neden olduğunu gösterdi. Arı sağlığı uzmanı Dr. Alison McAfee, “Erkek arılar şoktan öldüklerinde kendiliğinden boşalırlar. Dışarı çıkan ve kendi karınları büyüklüğünde, ayrıntılı bir endofallusları var. Bu oldukça uç bir durum” diyerek, bu biyolojik yapının sıcaklık değişimlerine ne kadar hassas olduğunu vurguladı.