Bilim insanları, güçlü okyanus gelgitlerinin Antarktika’daki dev buz kütlelerinde çatlakların oluşumuna ve büyümesine katkıda bulunduğunu ortaya koydu. Bu bulgu, küresel iklim değişikliği bağlamında buzdağlarının oluşum süreçlerini daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir.

Devasa bir buz kütlesinin kırılma hikayesi

2021 yılında, Antarktika’nın kuzeybatısındaki Brunt Buz Sahanlığı üzerinde çalışan araştırmacılar, dev boyutlarda çatlaklar fark etti. Bu çatlaklar, iki yıl içinde öyle büyüdü ki sonunda New York’un neredeyse iki katı büyüklüğünde bir buzdağı bu kütleden koptu. Bu doğal kopma süreci “buzağılama” olarak bilinirken, bilim insanları oluşan bu devasa buz parçasına A-81 adını verdi.

Gelgitler buzdağlarını nasıl etkiliyor?

British Antarctic Survey’den bir araştırma ekibi, buzağılama olaylarının arkasındaki dinamikleri anlamak amacıyla detaylı bir çalışma yürüttü. Geliştirdikleri matematiksel model, gelgitlerin özellikle ilkbahar aylarında — en güçlü olduğu dönemde — buz raflarını zorladığını ve bu durumun çatlak oluşumunu hızlandırabileceğini ortaya koydu.

Bu model, 24 Temmuz’da Nature Communications dergisinde yayımlanan makalede sunuldu. Bulgular, buzağılama olaylarını etkileyen çevresel faktörler hakkındaki genel varsayımları destekliyor. Ayrıca, gelecekteki buzağılama olaylarını tahmin etmeye yönelik modellerin geliştirilmesine de katkı sağlayabilir.

Model nasıl geliştirildi?

Araştırmacılar, buz raflarındaki gerilim eşiklerini hesaplamak için gelgitler ve rüzgar desenlerini içeren bir matematiksel yapı oluşturdu. Bu yapı daha sonra GPS ve radar verileri ile karşılaştırıldı. Zamanla buz tabakasında oluşan küçük hareketler ve stresler incelendiğinde, çatlakların özellikle ilkbaharda hızla büyüdüğü görüldü — yani gelgitlerin en yoğun olduğu dönemde.

Küçük olaylar, büyük sonuçlar

Her ne kadar geliştirilen model, Antarktika’daki gerçek yaşam koşullarının sadeleştirilmiş bir yorumu olsa da, buzdağındaki küçük değişimlerin nasıl zamanla büyük kopmalara dönüştüğünü anlamada önemli bir adım. Araştırmacılar, iklim değişikliğine bağlı aşırı sıcaklıkların ya da başka büyük olayların çatlak büyümesini daha da hızlandırabileceğini belirtiyor.

2021 yılında yaşanan ve önemli bir yarık artışına neden olan buzdağı çarpışması da bu duruma örnek gösteriliyor. Çalışmaya göre, gelgitler ve rüzgarlar, küçük ama düzenli çatlak büyümelerinde etkiliyken, büyük yarıklar genellikle ani ve dramatik çevresel olaylarla tetikleniyor.

Yeni model, geleceği tahmin etmede umut vaat ediyor

Bu araştırma, çevresel faktörlerin buzağılama süreçlerine etkisini modelleme konusunda önemli bir dönüm noktası. Yeni model sayesinde, aşırı hava ve deniz koşullarının buz kütleleri üzerindeki etkileri daha iyi tahmin edilebilir hale gelebilir.

Çalışmanın başyazarı Oliver Marsh, “Buzdağlarının ne zaman kopacağını anlamak çok önemli, çünkü bu olaylar sadece buz raflarının yapısını değil, aynı zamanda okyanus akıntılarını ve deniz ekosistemlerini de etkiliyor,” diyor. Marsh ayrıca, A-81 gibi buzdağlarının Antarktika’dan kopan buz kütlesinin neredeyse yarısını oluşturduğunu vurgulayarak, bu araştırmanın deniz seviyesi değişimlerinin öngörülmesinde büyük bir potansiyel taşıdığını belirtiyor.