Market alışverişi, çoğumuzun hayatında düzenli olarak yaptığı sıradan bir eylem gibi görünse de, aslında düşündüğümüzden çok daha fazla strateji içeriyor. Uzmanlara göre, raflara yerleştirilen ürünlerin konumu bile alışveriş alışkanlıklarımızı etkileyebiliyor. Üstelik bu durum yalnızca dikkatsiz harcamalara değil, uzun vadede bütçeyi zorlayan sonuçlara da yol açabiliyor.

Tüketici davranışları üzerine çalışan uzmanlar, özellikle göz hizasında bulunan ürünlerin tercih edilme olasılığının çok daha yüksek olduğuna dikkat çekiyor. Ancak bu ürünlerin çoğu zaman daha pahalı markalara ait olduğu belirtiliyor. Gerçekten uygun fiyatlı seçenekleri görmek istiyorsanız, biraz eğilip alt raflara bakmak gerekebilir.

Uzmanlar, “Marketlerde göz hizasına yerleştirilen ürünler, tüketiciye daha çekici gelir ve bu nedenle daha çok satılır. Ancak bu alanlar genellikle yüksek fiyatlı markalara ayrılır. Uygun fiyatlı ürünler genellikle daha alt raflara konulur” diyerek bu konuda dikkatli olunması gerektiğini vurguluyor.

Bu stratejik yerleştirme, “planogram” adı verilen bir sistemin parçası. Planogram, ürünlerin satış potansiyelini artıracak şekilde raflara yerleştirilmesini ifade ediyor. Nottingham Üniversitesi’nden Profesör Graham Kendall, bu konuda yaptığı açıklamada, “Göz hizası, aynı zamanda alışveriş seviyesidir. Tüketicilerin en çok fark ettiği ve eriştiği alan budur. Bu yüzden bu bölgelere daha pahalı ürünler konur” diyor.

Alışveriş sırasında kaç kez eğildiğinize veya bir ürüne uzanmak zorunda kaldığınıza dikkat ettiğinizde, bu sistemin farkında olmadan sizi nasıl yönlendirdiğini daha net görebilirsiniz. Raflardaki bu yerleşim sadece yatay düzlemde değil, dikey düzlemde de etkili. Reyonun başındaki ürünlerin daha az satması da benzer bir mantığa dayanıyor. Çünkü uzmanlara göre, bir müşteri bir reyonun içine girdiğinde karar vermesi için belli bir süre geçmesi gerekiyor.

Amaç: Daha fazla harcamaya yönlendirmek

Bu tür taktiklerin tek amacı elbette sizi daha fazla harcamaya yönlendirmek. Sadece raf düzeni değil, ürünlerin mağaza içindeki genel yerleşimi de bu stratejinin bir parçası. Örneğin süt, yumurta gibi temel ürünler genellikle mağazanın en arka bölümüne yerleştirilir. Üstelik bu ürünler birbirinden uzağa konumlandırılır. Böylece temel ihtiyaçlar için alışverişe çıkan tüketiciler, mağaza içinde daha fazla zaman geçirir ve yolda karşılarına çıkan diğer ürünleri sepete atma ihtimali artar.

Parlak tabelalar, göz alıcı indirim stantları, reyon sonlarına yerleştirilen “özel” ürünler ve sezonluk kampanyalar da bu stratejinin parçası. Tüm bu unsurlar, alışverişin akışını kesintiye uğratır ve farkında olmadan planladığınızdan fazla harcama yapmanıza neden olabilir.

Peki bu tür manipülasyonlardan nasıl korunabilirsiniz? Uzmanlar, en etkili yöntemin alışverişe çıkmadan önce bir liste hazırlamak ve mümkün olduğunca bu listeye sadık kalmak olduğunu söylüyor. Böylece hem ihtiyacınız olmayan ürünlerden uzak durabilir hem de bütçenizi daha kontrollü yönetebilirsiniz.