Küresel otomotiv endüstrisi, Çin ve Hollanda arasında giderek tırmanan jeopolitik bir anlaşmazlık nedeniyle büyük bir belirsizlikle karşı karşıya. Tartışmanın merkezinde, otomobillerde kullanılan kritik öneme sahip çipleri üreten Hollanda merkezli Nexperia şirketi yer alıyor. Hollanda hükümetinin, şirketin Çinli ana kuruluşu Wingtech Technology hakkındaki endişeler nedeniyle Nexperia’nın kontrolünü ele geçirmesiyle başlayan kriz, şimdi küresel tedarik zincirini durdurma noktasına getirdi.

Bu hamleye karşılık Çin, Nexperia ürünlerinin ihracatını derhal durdurdu. Hava yastıklarından merkezi kilit sistemlerine kadar her alanda kullanılan bu hayati bileşenlere erişimin kısıtlanması, dünya çapındaki otomobil üreticilerini zora soktu.

Fabrikalar kapanma tehlikesi altında

Volkswagen, Honda ve Nissan gibi otomobil devleri, bu jeopolitik anlaşmazlığın üretimi durdurabileceği konusunda üst üste uyarılar yapmaya başladı. Geçen hafta Avrupa Otomobil Üreticileri Birliği (ACEA), birçok fabrika hattının çalışmayı durdurmasına “günler kaldığı” konusunda alarm verdi. Hatta VW, Golf ve Tiguan üretiminin bir süre için durabileceğini bile açıkladı.

Avrupalı tedarikçiler, Çin’in uyguladığı kısıtlamalardan muafiyet talep ederken, Pekin’den gelen son açıklama tansiyonu daha da yükseltti. Çin Ticaret Bakanlığı, bugün yaptığı açıklamada, Hollanda hükümetini anlaşmazlığı çözmek için yapıcı adımlar atmamakla suçladı.

Bakanlık, Hollanda’ya Nexperia’nın içişlerine müdahale etmeyi bırakması çağrısında bulundu ve tek taraflı tutumun, küresel yarı iletken tedarik zinciri üzerindeki olumsuz etkiyi kaçınılmaz olarak derinleştireceğini belirtti. Bu açıklama, Beyaz Saray ve Avrupa Birliği yetkililerinin yakın zamanda bir çözüm bulunabileceği yönündeki iyimser demeçlerini gölgeledi.

Hollanda’nın hamlesi ve ABD’nin endişeleri

Hollanda hükümeti, Nexperia‘nın kontrolünü ele geçirirken Soğuk Savaş döneminden kalma nadir bir yasayı devreye soktu ve şirketin Çinli başkanı Zhang Xuezheng‘i görevden aldı. Bu kararın temelinde, Çinli ana şirket Wingtech’in şirketin fikri mülkiyet haklarını kendisine ait başka bir kuruluşa devredebileceği yönündeki endişeler yatıyordu.

Bu durum, ABD’nin de yaz başında Nexperia’nın yönetimine ilişkin dile getirdiği endişelerden sonra yaşandı. Mahkeme belgeleri, ABD’nin Uluslararası Güvenlik ve Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Bürosu’nun (ISN) Haziran ayında Hollanda Dışişleri Bakanlığı’na, Çinli sahibinin aynı CEO pozisyonunda kalmasının sorunlu olduğunu ilettiğini gösteriyor.

Nexperia’nın kendisi de geçen hafta müşterilerine Çin’deki fabrikasına yapılan tüm tedariklerin askıya alındığını bildirdi. Zira Nexperia çipleri Avrupa’da tasarlanıp üretilse de, yaklaşık yüzde 70’i dağıtımdan önce Çin’de paketleme işleminden geçiyor. Bu da, Çin’in ihracat kısıtlamalarının neden bu kadar yıkıcı bir etkiye sahip olduğunu açıkça gösteriyor.

Hollanda Ekonomi Bakanlığı sözcüsü ise, Reuters’a yaptığı açıklamada iki hükümet arasındaki görüşmelerin devam ettiğini belirterek, hem Nexperia hem de küresel ekonomi için iyi olacak yapıcı bir çözüm üzerinde çalıştıklarını ifade etti.

İngiliz otomotivinde yeni kriz dalgası

Bu jeopolitik anlaşmazlık, İngiliz otomobil üreticilerinin yakın zamanda yaşadığı bir başka şokun ardından geldi. İngiltere’nin en büyük otomobil üreticisi Jaguar Land Rover, Eylül ayında bir siber saldırı nedeniyle üretimi durdurmak zorunda kalmıştı.

Şirket, İngiltere’deki fabrikalarına sınırlı bir destek sağlayarak Ekim ayında üretime yeniden başlasa da, bu saldırının İngiltere ekonomisine yaklaşık 1,9 milyar sterline mal olduğu ve şirketin tedarik zincirindeki 5.000’e yakın kuruluşu etkilediği tahmin ediliyor. Çip tedarikindeki bu yeni kriz, İngiliz otomobil üreticileri üzerindeki baskıyı daha da artırarak, sektördeki belirsizliği derinleştiriyor.