Antik Roma uygarlığı, günümüz modern dünyası üzerinde bile muazzam bir etkiye sahip. Yeni bir dijital harita ise, Romalıların sadece büyük bir yol ağı inşa etmekle kalmayıp, bu ağ ile Dünya’yı kökten değiştirdiğini kanıtlıyor.

Itiner-e adı verilen bu inanılmaz harita, yaklaşık 2.000 yıl önceki Roma İmparatorluğu’nun geniş ulaşım sisteminin çarpıcı bir anlık görüntüsünü sunuyor. Kuzey İngiltere’den başlayıp Fransa, İspanya, Yunanistan, Türkiye ve oradan Kuzey Afrika bölgelerine kadar uzanan bu devasa ağ, Avrupa’da yaklaşık 4 milyon kilometrekarelik bir alanı kapsıyor. Uzmanlar, bu karmaşık yol ağının, imparatorluğun güçlü genişlemesi sırasında “insanların, malların ve fikirlerin” hareketine olanak sağlaması açısından hayati öneme sahip olduğunu vurguluyor. Romalılar, bu yollar boyunca insanları, askeri teçhizatı, yiyecekleri ve şarapları atların çektiği arabalarla taşıyorlardı.

İspanya ve Danimarka’daki araştırmacılar, arkeolojik ve tarihi kayıtları, topografik haritaları ve uydu görüntülerini kullanarak bu ücretsiz çevrimiçi aracı oluşturdu. Harita, kısmen Romalılar tarafından yollar boyunca düzenli aralıklarla yerleştirilen taş “kilometre taşlarına” dayanıyor. Bu taşların bazıları bugün hala çitlerin arasına gizlenmiş veya kapı direği olarak yeniden kullanılmış halde varlığını sürdürüyor.

Bilinen yol ağı iki kat büyüdü

Ekibin dijital veri seti, toplamda 299.171 kilometre yol içeriyor. Bu miktar, daha önceki tahmin olan 188.555 kilometrelik bilinen Roma yolu uzunluğundan neredeyse iki katı. Yeni harita, İmparatorluğun zirvede olduğu, günümüz Britanya’sından Mısır ve Suriye’ye kadar uzanan ve 55 milyondan fazla insanı kapsayan MS 150 yılına ait bir kesit sunuyor.

Britanya’da, Romalılar İmparator Claudius döneminde, MS 43 yılında bölgeyi işgal etti ve şehirler, kanalizasyon sistemleri, yollar inşa ederek coğrafyayı hızla dönüştürdü. Haritada görüldüğü gibi, ikinci yüzyılda Britanya’nın yol ağı oldukça genişti ve ana yolların çoğu başkent Londinium’a (bugünkü Londra) doğru uzanıyordu. Hatta Londra, daha batıda bulunan ve bugün Britanya’nın en iyi korunmuş Roma şehirlerinden biri olan Calleva’ya “Şeytan Otoyolu” ile bağlanıyordu.

Ancak harita, batıya doğru Cornwall‘a gidildikçe karayollarının yoğunluğunun azaldığını da gösteriyor ve bunun nedeni Romalıların İngiltere’nin güneybatı ucunda büyük kasabalar inşa etmemesi. Harita aynı zamanda, günümüz Shropshire’ındaki Viroconium şehrinden Kent’teki Canterbury’ye kadar uzanan 444 kilometrelik ünlü Watling Caddesi’ni de detaylarıyla gösteriyor.

Avrupa anakarasında ise, İtalya, Fransa, Belçika, Hollanda ve İspanya’yı kapsayan İber Yarımadası’nda daha da yoğun yol ağları mevcut. Öte yandan, Almanya, Danimarka, Polonya ve Ukrayna’nın büyük bir kısmı neredeyse yol ağına sahip değil. Bunun nedeni, Germen kabilelerinin onlarca yıl süren kanlı savaşlarla Romalıların Kuzeydoğu Avrupa’nın büyük bir bölümünde ilerlemesini engellemiş olması.

Daha önce de Roma yollarını dijital olarak haritalama çabaları olmasına rağmen, bu çalışmaların eksik ve düşük çözünürlüklü olduğu biliniyor. Scientific Data dergisinde yayımlanan makalede sunulan Itiner-e, Roma yollarının şimdiye kadarki en “ayrıntılı ve kapsamlı açık dijital veri seti” olarak öne çıkıyor. Fiziksel kalıntılar, arkeolojik kanıtlar ve yazılı kayıtlara dayanan bu bilgi, mümkün olduğunca tam doğruluğa yakın olsa da, yazarlar yolların sadece yüzde 2,7’sinin kesin yerinin bilindiğini, büyük bir kısmının ise varsayımsal olduğunu vurguluyor.

Bu etkileşimli araç, tarihçilerin ve akademisyenlerin Roma yönetimi, göçü ve İmparatorluk genelindeki hastalıkların yayılımı gibi konularda daha güvenilir sonuçlara varmasına yardımcı olabilir. Araştırmacılar, haritanın gelecekteki güncellemelerinde Roma yol sisteminde zaman içinde meydana gelen değişiklikleri de gösterebilmeyi umuyorlar.