Tavuk, ister çıtır çıtır kızarmış, ister yemeklere katılmış olsun, modern insan beslenmesinin ayrılmaz bir parçası. Örneğin, ortalama bir Amerikalının yılda yaklaşık 45 kilogram tavuk tükettiği biliniyor. Peki, bu kadar büyük ölçekte neden sadece tavuk yetiştirip tüketiyoruz? Neden güvercinler, kazlar ya da ördekler tavuklar kadar popüler değil? Hatta neden tavuk yiyorken, örneğin güvercinleri yemiyoruz?

Tavuk tüketiminin bu kadar yaygınlaşmasının ardında, tavukların doğal özellikleri, evcilleştirilme tarihleri ve yetiştirilme kolaylığı gibi bir dizi geçerli neden bulunuyor.

İnsanların tavuk yeme hikayesi oldukça eskilere dayanıyor. İngiliz doğa bilimci Charles Darwin, tavukların görünüş benzerliği ve evcilleştirilebilirlikleri nedeniyle Kırmızı Orman Tavuğu (Gallus gallus) türünden geldiğini öne sürmüştü. Ancak daha sonraki genetik çalışmalar, evcil tavukların aslında melez bir hayvan olduğunu ortaya çıkardı. Araştırmacılar, evcil tavukların mitokondriyal genomlarının ve çekirdek genomlarının çoğunu Kırmızı Orman Tavuklarından aldığını, ancak sarı deri özelliğini, büyük olasılıkla Gri Orman Tavukları gibi başka bir orman kuşu türünden miras aldığını belirledi.

Tavukların tam olarak nerede ve ne zaman evcilleştirilmeye başlandığı hala tartışılsa da, bilim insanları tavuk tasvirlerine ve kemik kalıntılarına dayanarak, hayvanın ilk olarak MÖ 2000 civarında İndus Vadisi bölgesinde evcilleştirildiğini öneriyor. Daha kesin kanıtlar sunan yeni çalışmalar ise evcilleştirmenin MÖ 1650 ile 1250 yılları arasına tarihlendiğini gösteriyor.

Tavuğun bir gıda maddesi olarak popülerleşmesine Roma İmparatorluğu yardımcı olsa da, insanların beslenmesinde bu kadar büyük bir yer edinmesi uzun zaman aldı. Özellikle II. Dünya Savaşı ve kırmızı etin kıtlığı, tavuğun bugün sahip olduğu yüksek gıda statüsüne ulaşmasına kesinlikle katkıda bulundu.

Tavukların bu kadar popüler olmasının ardındaki en önemli sebeplerden biri de, insanların yanında yaşamaktan mutlu olmaları nedeniyle evcilleştirilmeye genetik olarak hazır olmalarıydı. Ayrıca, başlangıçta bu hayvanların horoz dövüşü amacıyla evcilleştirilip dünyaya yayıldığına inanılıyordu. Ancak yumurtaları ve etleri için ikinci bir kullanım alanı bulununca, sandviçler, güveçler ve kızartmalar gibi yemekler, onların sportif yeteneklerini gölgede bıraktı. Tıpkı dodo kuşu örneğinde olduğu gibi, insanlar sonsuza dek kaçamayan bir kuşa karşı koyamıyorlardı.

Diğer kuşları yetiştirmek daha zor

Diğer kuşlar yenilebilir olsa da, tavuklar kadar yaygınlaşamıyor. Örneğin güvercinler binlerce yıldır tüketiliyor ve kazlar da 4-5 bin yıl önce evcilleştirilmiş olabilir. Ancak çiftlik güvercinlerinin yetiştirilmesi tavuklara göre daha zor. Uzmanlar, genç güvercinlerin yaşamlarının ilk 10 gününde “kursak sütüne” ihtiyaç duyması nedeniyle yetiştiriciliğin daha zahmetli olduğunu belirtiyor.

Ayrıca, hindi veya tavukta olduğu gibi güvercinlerde yapay tohumlama yapılamadığı, bu nedenle her yavru istendiğinde doğal yollarla bir anne ve babaya ihtiyaç duyulduğu ve bunun da süreci diğer kümes hayvanlarına göre çok daha yoğun ve uzun hale getirdiği belirtiliyor.

Öte yandan, Batı Avrupa’da bir dönem VIII. Henry ve I. Elizabeth‘in sarayında favori olan kuğular gibi kuşlar da yeniliyordu. Ancak kuğular, pişirilmelerinin zor olması ve etlerinin balıksı bir tada sahip olması nedeniyle yaygın bir tüketim gıdası olamadı.

Kısacası, tavukları evcilleştirmek ve toplu halde yetiştirmek diğer kuşlara göre çok daha kolay ve çoğu insan için lezzetleri diğerlerine göre daha cazip. Bu kolaylık ve lezzet, tavukların küresel beslenmenin bu denli önemli bir parçası haline gelmesinin anahtarı olarak kabul edilebilir.