Denizcilikte Hız Birimi Olarak Neden ‘Knot’ Kullanılıyor?

Hız göstergesi denildiğinde çoğumuzun aklına kilometre gelir. Çünkü günlük hayatımızda bir hız ya da uzaklık birimi olarak kilometreyi kullanıyoruz. Mesela arabalarımızın hız göstergesi km/s olarak gösteriliyor. 

Peki madem araçlarımızda kilometre gibi bilindik bir ölçü sistemini kullanıyoruz, konu denize geldiğinde hız birimi olarak neden “knot” kullanılıyor? Hadi gelin, “knot” hız biriminin nereden geldiğine yakından bakalım.

Knot hız ölçü birimi, 15. yüzyılda denizcilerin imdadına yetişiyor.

Denizciler 1600’lü yıllara kadar hızlarını bilmeden denize açılıyorlardı. Bu durum, haliyle pek çok sorunu beraberinde getiriyordu. Bu konuya bir çözüm olarak ise bir alet geliştirildi. “Parakete” isimli bu alet sayesinde artık hangi hızla yol alabildiklerini biliyorlardı.

Parakete isimli aletle knot hız birimi geliştirildi.

Bu alet, aslında üçgen bir tahta parçasına bağlanmış halat ve kum saatinden oluşuyordu. Denizciler üçgen bir tahta parçasını alıp ucuna halat bağlıyorlardı. Sonrasında bu halatın üzerine eşit aralıklarla (14,4 metre) düğümler atıyorlardı. 

Sonrasında ise tahta parçasını geminin arkasından suya atıyorlar ve kum saatiyle zaman tutuyorlardı. Genellikle 30 saniye süren bu süreçte ise halatın üzerine eşit aralıklarla bağladıkları düğümleri sayıyorlardı. Bu işlem birkaç kez tekrarlanıp ortalama hızı hesaplanıyordu.

Her bir boğum, saatte 1 knot gidildiğini bildiriyordu.

Denizcilerin bulduğu bu yöntemle, ipin 10 düğümü suya girdiyse 10 knot hızla gittikleri anlaşılıyordu. Yani buradaki her 1 düğüm, geminin saatte 1852 metre hızla gittiğini bizlere gösteriyordu. Zaten İngilizce bir kelime olan “knot”, Türkçede düğüm anlamına geliyor. Bu noktada 1 knot demek saatte 1 düğüm kadarlık mesafe yol alındığını bize gösteriyor.

Gemilerin hızlarını hesaplamak için günümüzde hangi teknolojiler kullanılıyor?

1990’lı yıllarda sivil olarak da kullanılmaya başlanan GPS teknolojisinden sonra pek çok gemi bu sisteme geçti. GPS, geminin konumunu değişik uydular aracılığıyla belirleyerek kısa sürede hareket ettiği mesafeyi çıkarıyor. Bununla birlikte ultrasonik sensörler veya Doppler ölçümü de geminin hızını belirlemekte kullanılan yöntemler arasında.

• Kaynaklar: TÜBİTAK, Quora, History, MIT