Mantar krizi büyüyor! Uzmanlara göre küresel gıda arzını tehdit ediyor

Dünyanın en önemli ürünlerine yönelik hızla artan mantar saldırılarının gezegenin gelecekteki gıda arzını tehdit ettiğini belirten bilim insanları, mantar patojenleriyle mücadele edilmemesinin “küresel bir sağlık felaketine” yol açabileceği uyarısında bulundu.

Mantarlar halihazırda mahsullerin açık ara en büyük yok edicileri konumunda. Mantarlar oldukça dirençlidirler ve rüzgarla uzun mesafeler kat edebilirler. Ayrıca son derece uyumludurlar ve aktarılanlara göre birçoğu yaygın mantar ilaçlarına karşı direnç geliştirmiş vaziyette.

Araştırmacılar, iklim krizinin sıcaklıkların artmasına ve mantar enfeksiyonlarının giderek kutuplara doğru ilerlemesine yol açması nedeniyle mantar hastalıklarının etkisinin daha da kötüleşmesinin beklendiğini söylüyor. Mantar patojenleri 1990’lardan bu yana yılda yaklaşık 7 km hızla daha yüksek enlemlere doğru hareket ediyor. Normalde tropik bölgelerde görülen buğday sap pası enfeksiyonları İngiltere ve İrlanda’da rapor edilmeye dahi başladı. Uzmanlar artan sıcaklıklara uyum sağlayan mantar patojenlerinin insanlara da bulaşma riskinin olduğunu aktarıyor.

Zombi olmayacağız ama aç kalabiliriz!

Bilim insanları, daha yüksek sıcaklıkların mantar patojenlerinin yeni varyantlarının ortaya çıkmasına neden olduğunu, daha aşırı fırtınaların ise mantar sporlarını daha uzaklara yayabileceğini söylüyor. Bu konuda yapılan çalışmanın ortak yazarı Exeter Üniversitesi’nden Prof Sarah Gurr, mantarların son zamanlarda kamuoyunun dikkatini, mantarların insan beyinlerini enfekte ettiği popüler TV dizisi The Last of Us aracılığıyla çektiğini söyledi: “Bu hikaye bilim kurgu olsa da, mantar enfeksiyonlarının hızla küresel ölçekte yayılmasının neden olacağı küresel bir sağlık felaketiyle karşı karşıya kalabileceğimiz konusunda uyarıda bulunuyoruz. Buradaki yakın tehdit zombilerle ilgili değil, küresel açlıkla ilgili.”

Nature bilim dergisinde yayınlanan bir makalede yer alan uyarıda, yetiştiricilerin halihazırda mahsullerinin yüzde 10 ila yüzde 23‘ünü mantar hastalığı nedeniyle kaybettikleri belirtildi. En önemli beş üründe gerçekleşen -pirinç, buğday, mısır, soya fasulyesi ve patates- enfeksiyonlar yüz milyonlarca insanı besleyebilecek yıllık kayıplara neden olmakta.

İlaçlar yetersiz kalıyor

Fungusit tarım ilaçları yaygın olarak kullanılıyor ancak mantarlar bu ilaçlara karşı hızla direnç geliştiriyor. Dolayısıyla bilim insanları çözümün mantar enfeksiyonuna dirençli bir dizi gen taşıyan tohum karışımlarının ekilmesinde olduğunu düşünüyor. 2022 yılında Danimarka’daki buğdayın yaklaşık dörtte biri bu şekilde yetiştirildi. Bilim insanlarına göre teknoloji de yardımcı olabilir; insansız hava araçları ve yapay zeka, salgınların daha erken tespit edilmesini ve kontrol edilmesini sağlayabilir.

Exeter Üniversitesi’nden bir ekibin kısa süre önce keşfettiği bileşikler sayesinde, mantarlardaki çeşitli biyolojik süreçleri hedef alan ve direnç geliştirmeyi çok daha zor hale getiren kimyasallar geliştiriliyor. Ancak bilim insanları mantar patojeni araştırmalarının ciddi şekilde yetersiz finansman sahip olduğunun altını çiziyor.